Creativiteit: meer dan een modewoord?

Creatief, wie is het niet? We schrijven en we schilderen. Ook koken we creatief en vieren creatief vakantie. En onze eigen Johan Cruyff zegt dat voetbal voor creativiteit moet staan. Kortom, creativiteit staat overal centraal. Ook in het onderwijs? In de lokale programma’s Cultuureducatie met Kwaliteit krijgt het thema in elk geval veel aandacht.

Dat creativiteit belangrijk is, lijkt boven alle twijfel verheven. Het staat voor verbeeldingskracht en ons vermogen steeds nieuwe oplossingen te bedenken. En creativiteit is hard nodig. Niet alleen op het voetbalveld of in de keuken. Ook in de economie. Creativiteit wordt dé doorslaggevende factor bij ons internationale concurrentievermogen.

In een recent essay steekt Pascal Gielen de draak met alle positieve moraal rond creativiteit. Met een eigen variant op het scheppingsverhaal schetst hij een dystopisch beeld van een neoliberale samenleving die weliswaar de mond vol heeft van creativiteit, maar feitelijk geobsedeerd is door meetbaarheid en controlemechanismen. Een samenleving waar de middelmaat regeert en alles draait om aanpassingsvermogen en het afleren van kritische zelfstandigheid. 'Werkelijke creativiteit vereist daarentegen de mogelijkheid om zich op een eiland te kunnen terugtrekken', aldus Gielen.

Als er één les te halen is uit dit mooie essay, dan is het wel de waarschuwing om niet te makkelijk mee te zingen in een lofzang op de '21st century skills'. Want wat bedoelen we als we in het kader van Cultuureducatie met Kwaliteit zeggen dat creativiteit in het onderwijs belangrijk is? Wat mij betreft betekent het veel meer dan ruimte geven aan de verbeeldingskracht van kinderen. Het betekent ook dat we leraren vrijwaren van doorgeschoten nutsdenken. Dat we het onderwijs bevrijden van de marktlogica en weer zien als de plek bij uitstek waar kinderen de wereld kritisch en onafhankelijk leren beschouwen. Waar ze, om nog een keer Gielen aan te halen, mogelijkheidszin in plaats van werkelijkheidszin krijgen onderwezen. Kunst reikt hun daar het gereedschap voor aan.

De jaarlijkse Dag van de Cultuureducatie – dinsdag 5 november in Amsterdam – staat helemaal in het teken van creativiteitsontwikkeling van jonge kinderen. Er wordt een bomvolle zaal verwacht. Het is een dag bij uitstek om te markeren dat de roep om creativiteit geen modieuze prietpraat mag zijn. Laten we kinderen en leraren dat eiland geven! Kunstenaars zijn er graag te gast.

Welke lading heeft creativiteit binnen uw programma in het kader van Cultuureducatie met Kwaliteit? En hoe voorkomt u dat de roep om creativiteit geen modieuze prietpraat blijft? Ik ontmoet u graag in de groep Cultuureducatie met Kwaliteit op LinkedIn en kijk uit naar uw reacties!

Jan Jaap Knol
directeur Fonds voor Cultuurparticipatie