Feestelijke aftrap voor 66 scholen

Woensdagmiddag, 18 september, Theater De Kom in Nieuwegein. De 66 scholen uit de provincie Utrecht die de komende drie jaar aan de slag gaan in het kader van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit, zijn massaal naar dit mooie nieuwe theater gekomen. Van het merendeel van de scholen zijn de directeur, de icc'er en enkele collega's aanwezig. Er is een programma dat iedereen nog eens extra enthousiast moest maken om kunst- en erfgoededucatie een stevige plek te geven in het curriculum.

'Was het moeilijk om uw collega's hier mee naar toe te slepen?' vraagt middagvoorzitter Ruben Maes. 'En waarom doet u überhaupt mee aan dit programma?' Voor de directeuren in de zaal was die beslissing niet moeilijk. Voor hen is onderwijs pas zinvol als er aandacht is voor hoofd, hart en handen. De meesten hadden allang contact met de beide instellingen die Cultuureducatie met Kwaliteit coördineren, Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht (LEU). Met hen werken zij graag aan verdieping. De icc'ers zitten te stralen in de zaal. Deze middag lijkt een hommage aan hun werk. Eén uitspraak van een leerkracht over haar icc-collega loopt als rode draad door de hele middag heen: 'Onze icc'er heeft altijd goede tips om de expressievakken in je andere vakken te integreren en je lessen op een creatieve manier vorm te geven. Zo raadde ze me bij voorbeeld aan om bij het begin van de rekenles uit een doos te springen en te roepen Ik ben vandaag de rekenles! Ik ben de inhoud. En nu gaan we die inhoud uitrekenen.'

Om erachter te komen op welke manier en op welk gebied je het best kunt werken aan een verbeteringsslag, hebben Kunst Centraal en LEU contact opgenomen met de schoolbesturen. Naar aanleiding van deze gesprekken zijn er drie zogeheten pijlers benoemd waar scholen uit konden kiezen: School in talenten, School in de wijk en Cultuur in het hart van het Onderwijs. De basis onder het Verdiepingsprogramma is de versterking van het creatief vermogen. Het idee is dat er voor scholen die aan dezelfde pijler werken in de toekomst netwerkbijeenkomsten komen waar zij van en met elkaar kunnen leren. Ook kan ieder schoolteam jaarlijks een training krijgen om verder te werken aan het cultuureducatieprogramma. Daarnaast is het mogelijk om samen met Kunst Centraal en LEU een ouderavond te organiseren, zodat ook de achterban van de leerlingen weet hoe de school met kunst en cultuur bezig is.

De 66 Utrechtse scholen boffen dat ze zo intensief en zo professioneel worden begeleid, en er zijn nóg 160 Utrechtse scholen die, via gemeentelijke programma's, met kunst en cultuur aan de slag zijn. Maar hoe zou het met de ca. 220 scholen gaan die in geen enkel programma zijn opgenomen? Hoe zorgen zij ervoor dat hart en handen toch aan hun trekken komen? Zonder feestelijke middag in De Kom, zonder teambegeleiding, culturele ouderavonden of workshops.

Is uw school betrokken bij het programma Cultuureducatie met Kwaliteit? Welke impulsen merkt u voor de positie van de cultuurcoördinator? Of valt u juist overal buiten? Hoe geeft u dan toch vorm aan cultuuronderwijs? Wissel uw ervaringen uit in het netwerk Cultuureducatie of in de groep Cultuureducatie met Kwaliteit op LinkedIn.
Melissa de Vreede,
Senior projectleider cultuureducatie

Succes met samenwerken!

Al jaren werken onderwijs en cultuur samen. Een structurele relatie, waarin je samen culturele activiteiten ontwikkelt, heeft meerwaarde voor leerlingen. Dat is het idee. Een zoekopdracht op Cultuurplein.nl op de term samenwerking levert maar liefst 264 resultaten op. Een aantal van deze resultaten gebruik ik als materiaal voor het schrijven van een artikel voor het Jaarboek Actieve Cultuurparticipatie 2013 over cultuureducatie in de schoolpraktijk.

Wat me opviel is dat veel van de tot nu toe ontwikkelde kennis gaat over de totstandkoming van samenwerking. De uitvoering en evaluatie van samenwerkingsprojecten, zowel van het proces als van het resultaat, komen maar weinig aan bod. Terwijl dit toch de belangrijkste fases zijn om inzicht te krijgen in de inhoudelijke kwaliteit van cultuuronderwijs. In de provincie Utrecht is onderzoek naar creatief partnerschap gedaan dat wél inzichten geeft.

Onder supervisie van Nelly van der Geest van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht onderzochten Annemiek Laarhoven en Hinke Breimer van Kunst Centraal een door hen geïnitieerd partnerschapsproject met drie podiumkunstinstellingen, Holland Opera, De Dansers en Het Filiaal, en zes basisscholen. Inhoudelijk doel was de verdieping van kunst- en cultuurbeleving bij leerlingen. Procesmatig doel het ontwikkelen van partnerschap als manier van werken. Per basisschool is een activiteit geobserveerd. Groepsleerkracht, cultuurcoördinator, het gezelschap én leerlingen zijn geïnterviewd.

Inhoudelijk zorgden de partnerschappen voor verdieping omdat leerlingen intensief konden samenwerken met professionals. De culturele instellingen bleken de samenwerking meer te zien als een manier om producten efficiënt uit te zetten, dan als tijdelijke ontwikkelvoorziening gericht op innovatie van producten. Slechts één van de partnerschappen bood mogelijkheden om nieuwe ideeën, werkwijzen en producten te ontwikkelen.

Algemeen beeld uit het onderzoek is dat gezelschappen sterk aanbodgericht denken, en scholen sterk afnamegericht. Als scholen meer initiatief tonen en zelf met ideeën komen vergroot dit de kwaliteit van het partnerschap, aldus de onderzoekers. Nieuwsgierig naar de ervaringen? Lees er alles over in het verslag monitoronderzoek partnerschap (oktober 2012). Tipje van de sluier: flexibiliteit, dialoog en reflectie, draagvlak, tijd, energie én geld zijn belangrijke succesfactoren.

Nog meer weten? Het Filiaal is een van de casussen op de Netwerkbijeenkomst theater- en danseducatie over duurzame samenwerking (9 oktober bij het LKCA). Nelly van der Geest werkt momenteel aan een boek over creatief partnerschap. Voordat dit uitkomt kunt u alvast de presentatie over de resultaten van haar monitoronderzoek bezoeken op de Onderzoeksconferentie Cultuureducatie en Cultuurparticipatie (25 november bij Fontys HvdK Tilburg).

Hoe is het bij u gesteld met de uitvoering en evaluatie van samenwerkingsprojecten? In het netwerk Cultuureducatie en in de groep Cultuureducatie met Kwaliteit heb ik een discussie geopend waarin u uw ervaringen kunt uitwisselen en eventuele problemen kunt bespreken.

Vera Meewis
Projectmedewerker Onderzoek & Cultuureducatie

Eerste blog #CultuureducatiemetKwaliteit

Ons blogcollectief #CultuureducatiemetKwaliteit schrijft vanaf nu over beleid, praktijk en onderzoek van alle activiteiten die ontwikkeld worden in het kader van het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Dat doen wij niet alleen, maar samen met zoveel mogelijk betrokken professionals. Succes lijkt verzekerd, want de blogaankondiging op Twitter en LinkedIn leverde al onmiddellijk reacties op.

Er kwam een reactie van Jephta Hermelink van BonteHond. In Almere ontwikkelt zij samen met scholen en culturele partners de doorlopende leerlijn Kunst is dichterbij dan je denkt. Wie dacht dat er in Almere geen kunst en cultuur is, heeft het mis. Kunst en cultuur liggen daar voor het oprapen en dat wil BonteHond met dit onderwijsprogramma meer zichtbaar maken. Op school maken kinderen kennis met kunst en cultuur in hun eigen stad. Ze leren ernaar kijken vanuit het idee dat het gewoon onderdeel van het leven is en van de straat waarin ze lopen. Door dit programma kijken kinderen straks met hun vriendjes met heel andere ogen naar hun stad: ze herkennen een kunstwerk, weten dat er een scheepswrak onder de grond ligt en scheppen erover op dat ze in het theater zijn geweest. Dat is toch prachtig?

@Erfgoed_013 - Petra Robben - wijst op het project Doorgaande leerlijn Erfgoededucatie, dat ze als pilot samen met de Tilburgse basisschool Jan Ligthart Rendierhof ontwikkelt. In tweets schrijft ze wat ze tegenkomt: ‘Verschillen in taal, andere gedachten over doelstellingen, tijdsdruk van docenten’; ‘Mooie inzichten, verbindingen met andere disciplines, afstemming van jaargroepen’. En: ‘Creatieve vertalingen, inspiratie wederzijds, enthousiasme, collegialiteit!’

Ik denk dat digitale platforms van groot belang zijn voor de collegiale uitwisseling van informatie en kennis over de aanpak en uitvoering van het programma #CultuureducatiemetKwaliteit. Wat leeft er bij u? Het blogcollectief hoort graag welke onderwerpen u hier besproken wilt zien. Heeft u een vraag, een goed voorbeeld of een algemeen voorkomend probleem waar u een antwoord op hebt. Laat het ons weten @LKCA_ #CultuureducatiemetKwaliteit of in het populaire netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Piet Hagenaars
Senior Onderzoek

---

Voor wie nog niet helemaal helder heeft wat het programma Cultuureducatie met Kwaliteit precies is, een korte samenvatting. Cultuureducatie staat al langer op de agenda van het ministerie van OCW en veel gaat goed. Scholen en culturele instellingen werken al vaak samen en veel scholen hebben beleidsplannen opgesteld en een cultuurcoördinator aangesteld. Maar de inhoud van cultuureducatie blijft vaak achter. Scholen moeten meer grip krijgen op de inhoud en leerkrachten moeten toegerust worden om beter kunstonderwijs te kunnen verzorgen. Om dit voor elkaar te krijgen, is het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit gestart.

En er gebeurt al veel. Vierenvijftig provinciale en gemeentelijke culturele instellingen en veel basisscholen in heel Nederland werken aan de uitvoering van het programma. Er zijn vier speerpunten: de ontwikkeling van doorgaande leerlijnen, ervoor zorgen dat groepsleerkrachten bekwamer worden, culturele instellingen aanbod laten ontwikkelen vanuit de kerndoelen, en beoordelingsinstrumenten ontwerpen om te toetsen of de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie gerealiseerd worden.