Zonder geld geen aanbod voor cultuuronderwijs

Zijn er nog wel genoeg voorzieningen in gemeenten om in je vrije tijd te schilderen, boetseren, zingen, theater te maken, viool te spelen, te dansen of wat dan ook? Daar maakt Jet Bussemaker, onze minister van OCW, zich dusdanig zorgen over dat ze daar vorig jaar zomer samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een advies over vroeg aan de Raad voor Cultuur. Haar zorg kwam ook voort uit de bezuinigingen van de provincies en gemeenten op kunst en cultuur, waardoor er nogal wat instellingen in de knel komen, zich opnieuw moeten uitvinden of in een aantal gevallen ophouden te bestaan.

Vorige week donderdag werd het advies van de Raad, Meedoen is de kunst, gepresenteerd, met daarbij een publicatie met feiten, cijfers en beleidsmodellen van het LKCA. De Raad onderstreept in vijf aanbevelingen het belang van actieve kunstbeoefening in de vrije tijd. Weliswaar hebben gemeenten een grote mate van vrijheid om eigen keuzes te maken, maar, zegt de Raad, zorg wel voor goede basisvoorzieningen. Houd daarbij rekening met de gebruikers in verschillende leeftijdsfasen, die andere wensen en behoeften hebben. En: stimuleer experimentele vormen van kunstbeoefening, zorg voor informatie en waarborg de kwaliteit van de gehele sector van cultuureducatieve aanbieders.

Belangrijke vraag in deze is: kunnen culturele instellingen zonder subsidie voor kunstbeoefening in de vrije tijd de scholen nog wel voldoende van dienst zijn? Als we het over de gehele cultuureducatieve sector hebben gaat het immers om meer dan vrije tijd alleen. Het gaat ook over cultuuronderwijs! Wij hebben het dan over musea, muziekscholen, centra voor de kunsten, bibliotheken en schouwburgen, maar ook over eenlingen zoals zzp’ers en kunstdocentcollectieven, theatergezelschappen, muziekensembles en orkesten die naast werkzaamheden voor kunstbeoefening in de vrije tijd, ook taken vervullen voor het cultuuronderwijs in de basisschool.

En dat is waar het wringt. Want hebben deze instellingen dan nog wel voldoende deskundig personeel en genoeg divers cultuuraanbod? Berenschot wijst nu al op extra bezuinigingen na de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart. Het gaat om 80 miljoen euro extra op de 170 miljoen die sinds 2011 door de gemeenten bezuinigd zijn. De verwachting is overigens wel dat in veel gemeenten cultuur na de verkiezingen zijn plek behoudt in de collegeakkoorden. En er zijn ook gemeenten die hierin investeren zoals Helmond en Leiden.

Welke consequenties voor culturele instellingen voorziet u als er nog een bezuinigingsronde komt? Kunnen zij dan bijvoorbeeld nog wel ‘hun’ basisscholen vakinhoudelijk ondersteunen en cultuuraanbod leveren dat past in het curriculum van de scholen? Ik ontmoet u graag in de groep Cultuureducatie met Kwaliteit op LinkedIn.

Piet Hagenaars,
Senior Onderzoek LKCA

Blauwe maandag

Door alle media-aandacht kan het u niet zijn ontgaan: maandag was het Blue Monday, de volgens velen meest deprimerende dag van het jaar. Radiozenders draaiden de hele dag vrolijke muziek en er was zelfs een Blue Monday Conference door cabaretiers. Als je al niet somber was, word je het wel. Een van de belangrijkste redenen voor mogelijke somberheid is dat mensen zich realiseren dat ze hun goede voornemens van begin dit jaar al weer hebben laten varen. Waarschijnlijk waren die niet concreet genoeg.

Gelukkig zijn de voornemens van rijk, provincies en gemeenten om de kwaliteit van cultuureducatie te verbeteren wél concreet. Neem bijvoorbeeld het eind vorig jaar ondertekende bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs en het Amsterdamse Convenant Basispakket Kunst- en Cultuureducatie. Ook de deelnemers aan de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit legden hun voornemens vast en committeren zich daaraan. Dat laat onverlet dat gedurende de uitvoering ingrijpende veranderingen kunnen plaatsvinden.

Zo is in de gemeente Hilversum bureau Cult-Ed opgeheven. Cult-Ed was penvoerder van het plaatselijke programma ‘Kwaliteit in leerlijnen’, en werkte in opdracht van de gemeente aan de versterking van cultuureducatie in het basisonderwijs. Een stuurgroep van culturele instellingen moet nu zorgdragen voor het behoud van het netwerk in het primair onderwijs dat Cult-Ed realiseerde. Het penvoerderschap is inmiddels overgedragen aan de bibliotheek.

Dat laatste lijkt een logische stap; er zijn meer bibliotheken penvoerder voor Cultuureducatie met Kwaliteit, zoals die in Lansingerland/Pijnacker-Nootdorp en in Hoeksche Waard. Beide werken al jaren samen met het primair onderwijs en kennen dat dan ook door en door. Maar door de recente gemeentelijke bezuinigingen staan bibliotheken – evenals centra voor de kunsten, waarvan 21 penvoerder voor de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit - steeds meer onder druk. Onderzoeksinstituut COELO becijferde (in september 2013) dat gemeenten in 2017 kampen met een tekort van ruim 6 miljard euro. Dat noodzaakt de gemeenten de komende jaren nog meer te korten op cultuur. En met de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur, zijn er nog meer onzekerheden. Een nieuw college van B&W kan immers andere beslissingen nemen.

Gemeentelijke beleidsmakers staan er echter niet alleen voor. Zo publiceerde Kunsten ’92 de Gemeentelijke Cultuuragenda 2014 en organiseert deze belangenorganisatie voor kunst, cultuur en erfgoed met het oog op de verkiezingen eind deze maand het Gemeentelijk Cultuurcongres. En dat het ook goed kan gaan zie je bijvoorbeeld in Velsen. Daar spreekt de PvdA in haar verkiezingsprogramma 2014-2018 haar steun uit voor Cultuureducatie met Kwaliteit en voor het Kunstencentrum dat hierin een belangrijke rol speelt. Hulde!

Welke wijzigingen voorziet u na de verkiezingen in het gemeentelijke cultuurbeleid? En zijn die van invloed op de afspraken van de gemeente over de kwaliteit van cultuureducatie in het primair onderwijs? Wat doet u eraan om de politiek nu al te beïnvloeden? Ervaringen uitwisselen kan in de groep Cultuureducatie met Kwaliteit of het netwerk Cultuurbeleid op LinkedIn.

Marie-José Kommers
Projectleider cultuureducatie