Beeldende ontwikkeling: een betere tekening maken

Vorige week bezocht ik een presentatie van Liesbeth Kleuver, vakleerkracht beeldende vorming op basisschool de Hilversumse Schoolvereniging (en daarnaast columnist voor de Nieuwsbrief Cultuurcoördinator en redacteur bij Kunstzone). Op haar school werken vakleerkrachten beeldend en muziek die hoge eisen stellen aan hun leerlingen. Ze ontwikkelen hun eigen doorlopende leerlijn waarin het onderwijsaanbod over de verschillende leerjaren is opgebouwd en op elkaar afgestemd.

De leerlijn beeldend van Liesbeth is een geheel van zorgvuldig opgebouwde lessen voor groep drie tot en met groep acht. In die lessen staan steeds bepaalde onderwerpen centraal, waarbij verschillende beeldaspecten worden benadrukt. Door de jaren heen leren leerlingen werken met verschillende materialen (zoals textiel, hout, klei, papier, steen) en technieken (bijvoorbeeld druktechnieken, schilderen en gemengde technieken). Liesbeth ziet haar leerlingen door de lessen steeds vaardiger worden op beeldend vlak.

Toch begrijpen collega's niet goed hoe leerlingen zich via zo’n leerlijn beeldend ontwikkelen. Bij taal en rekenen snappen ze dat er sprake is van een opbouw in niveau. Groepsleerkrachten werken met referentieniveaus voor deze vakken: een systematische beschrijving van wat leerlingen in opeenvolgende fasen van het onderwijs aan basisvaardigheden moeten kennen en kunnen. Hoe zit het nu met die niveaus in de beeldende ontwikkeling? Hoe maak je die zichtbaar?

Aan de hand van het plaatje boven deze blog, liet Liesbeth ons zien hoe zij de beeldende ontwikkeling van leerlingen in haar onderwijs inzichtelijk weet te maken. Op het plaatje zien we het beeldend werk van één leerling in opeenvolgende groepen. De leerling bouwt voort op wat hij eerder leerde, kan zich gaandeweg beter uitdrukken in techniek en materiaal, en dat zie je terug in het werk. Liesbeth doet wat belangrijk is: de ontwikkeling volgen en beoordelen. Zodoende wordt ook de kwaliteit van cultuureducatie in kaart gebracht!

Er zijn ook andere manieren van opbouw en samenhang mogelijk. Zo maakte VONKC (Vereniging Onderwijs Kunst en Cultuur) een leerplan voor het vakgebied Beeldende kunst en vormgeving, voor 4- tot 14-jarigen, met leerlijnen voor visualiseren, creatief denken en beschouwen. De kern van de landelijke SLO-leerlijn wordt het creatieve proces en de ontwikkeling van de leerling. Hoe bouwt u leerlijnen op die bijdragen aan 'betere tekeningen'?

Welke opbouw en samenhang kenmerken de leerlijnen die u ontwikkelt? Ik hoor er graag over in de groep Cultuureducatie met Kwaliteit of in het netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Vera Meewis
Projectmedewerker Onderzoek & Cultuureducatie

Feestelijke aftrap voor 66 scholen

Woensdagmiddag, 18 september, Theater De Kom in Nieuwegein. De 66 scholen uit de provincie Utrecht die de komende drie jaar aan de slag gaan in het kader van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit, zijn massaal naar dit mooie nieuwe theater gekomen. Van het merendeel van de scholen zijn de directeur, de icc'er en enkele collega's aanwezig. Er is een programma dat iedereen nog eens extra enthousiast moest maken om kunst- en erfgoededucatie een stevige plek te geven in het curriculum.

'Was het moeilijk om uw collega's hier mee naar toe te slepen?' vraagt middagvoorzitter Ruben Maes. 'En waarom doet u überhaupt mee aan dit programma?' Voor de directeuren in de zaal was die beslissing niet moeilijk. Voor hen is onderwijs pas zinvol als er aandacht is voor hoofd, hart en handen. De meesten hadden allang contact met de beide instellingen die Cultuureducatie met Kwaliteit coördineren, Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht (LEU). Met hen werken zij graag aan verdieping. De icc'ers zitten te stralen in de zaal. Deze middag lijkt een hommage aan hun werk. Eén uitspraak van een leerkracht over haar icc-collega loopt als rode draad door de hele middag heen: 'Onze icc'er heeft altijd goede tips om de expressievakken in je andere vakken te integreren en je lessen op een creatieve manier vorm te geven. Zo raadde ze me bij voorbeeld aan om bij het begin van de rekenles uit een doos te springen en te roepen Ik ben vandaag de rekenles! Ik ben de inhoud. En nu gaan we die inhoud uitrekenen.'

Om erachter te komen op welke manier en op welk gebied je het best kunt werken aan een verbeteringsslag, hebben Kunst Centraal en LEU contact opgenomen met de schoolbesturen. Naar aanleiding van deze gesprekken zijn er drie zogeheten pijlers benoemd waar scholen uit konden kiezen: School in talenten, School in de wijk en Cultuur in het hart van het Onderwijs. De basis onder het Verdiepingsprogramma is de versterking van het creatief vermogen. Het idee is dat er voor scholen die aan dezelfde pijler werken in de toekomst netwerkbijeenkomsten komen waar zij van en met elkaar kunnen leren. Ook kan ieder schoolteam jaarlijks een training krijgen om verder te werken aan het cultuureducatieprogramma. Daarnaast is het mogelijk om samen met Kunst Centraal en LEU een ouderavond te organiseren, zodat ook de achterban van de leerlingen weet hoe de school met kunst en cultuur bezig is.

De 66 Utrechtse scholen boffen dat ze zo intensief en zo professioneel worden begeleid, en er zijn nóg 160 Utrechtse scholen die, via gemeentelijke programma's, met kunst en cultuur aan de slag zijn. Maar hoe zou het met de ca. 220 scholen gaan die in geen enkel programma zijn opgenomen? Hoe zorgen zij ervoor dat hart en handen toch aan hun trekken komen? Zonder feestelijke middag in De Kom, zonder teambegeleiding, culturele ouderavonden of workshops.

Is uw school betrokken bij het programma Cultuureducatie met Kwaliteit? Welke impulsen merkt u voor de positie van de cultuurcoördinator? Of valt u juist overal buiten? Hoe geeft u dan toch vorm aan cultuuronderwijs? Wissel uw ervaringen uit in het netwerk Cultuureducatie of in de groep Cultuureducatie met Kwaliteit op LinkedIn.
Melissa de Vreede,
Senior projectleider cultuureducatie